Σαν παχυσαρκία μπορούμε να ορίσουμε την κατάσταση εκείνη του ανθρώπινου οργανισμού που χαρακτηρίζεται από συσσώρευση υπέρ του δέοντος σωματικού λίπους σε κλίμακα τέτοια που οι επιπτώσεις να είναι δυσμενείς τόσο όσο αφορά την ποιότητα ζωής όσο και το ίδιο το προσδόκιμο της.
Το ακριβές ποσοστό της μάζας σώματος που καταλαμβάνει το λίπος σε ένα άτομο υπολογίζεται με διάφορες μεθόδους. Χρησιμοποιώντας κατάλληλα όργανα μπορούμε με μεγάλη ακρίβεια να υπολογίσουμε την περιεκτικότητα του σώματος μας σε λιπώδη ιστό, μυς, νερό.
Στην πράξη και χωρίς την βοήθεια ειδικού εξοπλισμού μπορούμε με σχετική προσέγγιση να χρησιμοποιε
ίσουμε τον τύπο υπολογισμού του δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ).
Είναι το κλάσμα με αριθμητή το βάρος σε κιλά του ατόμου και παρανομαστή το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα, πχ για άτομο με ύψος 1,68 μέτρα και βάρος 75 κιλά έχουμε δείκτη μάζας σώματος 75/(1,68*1,68) δηλαδή 26,57 περίπου.
Αν ο ΒΜΙ είναι μικρότερος από 18,5 θα χαρακτηρίζαμε τον άνθρωπο στον οποίο αναφέρεται σαν ελλιποβαρή.
Αν βρίσκονταν στο εύρος τιμών μεταξύ 18,5 και 25 θα τον χαρακτηρίζαμε σαν έχοντα φυσιολογικό βάρος, υπέρβαρο αν ο δείκτης μάζας σώματος ήταν μεταξύ 25 και 30, στην δε περίπτωση που η τιμή του ήταν μεγαλύτερη από 30 θα μιλούσαμε για παχυσαρκία.
Σωματότυπος
Ο σωματότυπος του κάθε ανθρώπου ανήκει γενικά πάντα μιλώντας σε δύο βασικούς τύπους ανάλογα με το τμήμα του σώματος που υπάρχει η τάση συσώρευσης του πλεονάζοντος λίπους. Μπορούμε λοιπόν ανάλογα με την κατανομή του λίπους αυτού σχηματικά να μιλάμε για σώμα «μήλο» και σώμα «αχλάδι».
Η πρώτη περίπτωση απαντά συχνότερα στο ανδρικό φύλο και είναι εκείνη που το επιπλέον βάρος έχει την τάση να εναποτίθεται στην περιοχή της μέσης και της κοιλιάς. Αυτή η μορφή παχυσαρκίας ονομάζεται και «κεντρικού τύπου»και έχει μια δυσάρεστη και μια σχετικά ευχάριστη ιδιότητα.
Το άσχημο με αυτή είναι ότι δημιουργεί πολύ περισσότερους κινδύνους για την υγεία, το καλό ότι η καταπολέμηση της είναι ευκολότερη συγκριτικά.
Η παχυσαρκία αυτού του τύπου μπορεί με την σειρά της να χωριστεί σε δύο επιμέρους κατηγορίες σύμφωνα με την περιοχή της κοιλιάς που συγκεντρώνεται το πλεονάζων λίπος.
Η πρώτη κατηγορία είναι εκείνη που σημειώνεται αύξηση του λίπους που βρίσκεται κάτω από το δέρμα, του λεγόμενου υποδόριου λίπους, ενώ στην δεύτερη κατηγορία έχουμε αύξηση του σπλαχνικού,ή αλλιώς ενδοκοιλιακού λίπους, όπως ονομάζουμε το λίπος που συσωρεύεται πίσω και ανάμεσα στα έντερα.
Αυτή η τελευταία κατηγορία είναι και η περισσότερο επικίνδυνη για την υγεία μας.
Η δεύτερη περίπτωση συναντάται συχνότερα στις γυναίκες και είναι εκείνη που το επιπλέον βάρος έχει την τάση να εναποτίθεται στις περιοχές των γοφών και των γλουτών. Μπορούμε να την ονομάσουμε και γυναικεία ή γυνοειδή παχυσαρκία αν και τίποτε δεν αποκλείει μια γυναίκα να παρουσιάζει και κεντρικού τύπου παχυσαρκία. Στο πάσχον άτομο το σώμα τείνει να έχει την μορφή αχλαδιού.
Τα άτομα που πάσχουν από τέτοιου είδους παχυσαρκία παρουσιάζουν λιγότερους κινδύνους αναφορικά με την υγεία τους ( με εξαίρεση την οστεοαθρίτιδα, η οποία οφείλεται στο αυξημένο βάρος που οι αθρώσεις είναι αναγκασμένες να σηκώνουν), όμως δυσκολεύονται συγκριτικά περισσότερο να αποβάλλουν το περιττό λίπος.
Υπάρχει τέλος και ένας ακόμη τύπος παχυσαρκίας, τα άτομα που ανήκουν σε αυτόν έχουν την τάση να παίρνουν βάρος ομοιόμορφα σε ολόκληρο το σώμα. Οι άνθρωποι που ανήκουν στο τύπο αυτό παρουσιάζουν συμπεριφορά ανάλογα με εκείνους που παρουσιάζουν γυναικείου τύπου παχυσαρκία, δηλαδή έχουν μικρότερους κινδύνους υγείας συγκριτικά με εκείνους που δημιουργούνται από την ανδρικού τύπου παχυσαρκία (μήλο).
Κίνδυνοι
Το πλέον του κανονικού βάρος μπορεί να γίνει πρόξενος πολλών κινδύνων για τον οργανισμό μας. Υπάρχει ένας εύκολος τρόπος εκτίμησης των κινδύνων υγείας που μπορεί να προκαλέσει ανάλογα με τον σωματικό μας τύπο. Μπορούμε λοιπόν να μετρήσουμε την περιφέρεια της μέσης μας και στη συνέχεια να την διαιρέσουμε με εκείνη των γοφών μας.
Την περιφέρεια της μέσης την μετρούμε με χρήση μεζούρας στο ύψος μεταξύ του πιό χαμηλού πλευρού του θώρακα και του ανώτερου σημείου της λεκάνης, στην πράξη αν το βάρος μας δεν απέχει πολύ από το κανονικό μιλάμε για το ύψος του αφαλού.
Για την μέτρηση των γοφών τυλίγουμε γύρω από αυτούς την μεζούρα στο ύψος που τελειώνουν τα οστά του ισχίου. Αγγίζοντας την εξωτερική πλευρά του ισχύου θα δείτε ότι το οστό του ισχίου σταματά περίπου εκεί που το πόδι ενώνεται με τον κορμό. Για περισσότερη ευκολία χωρίς όμως απόλυτη ακρίβεια μετράμε περνώντας την μεζούρα πάνω από το φαρδύτερο σημείο της περιφέρειας των γοφών.
Αν πχ κάνοντας τις παραπάνω μετρήσεις βρούμε μήκος περιφέρειας γοφών 89 εκατοστά και μήκος περιφέρειας μέσης 59 εκατοστάη αναλογία μας (μέση προς γοφούς) είναι 59/89 δηλαδή 0,66 περίπου.
Τώρα για μια γυναίκα αν το κλάσμα έχει τιμή μεγαλύτερη από το 0,80 ο κίνδυνος θεωρείται αυξημένος, ενώ αν η τιμή είναι μεγαλύτερη του 0,85 ιδιαίτερα αυξημένος. Στους άνδρες οι τιμές αυτές είναι 0,95 και 1,00 αντίστοιχα.
Οι λόγοι που το πλέον του κανονικού βάρος αποτελεί ένα σοβαρό κίνδυνο για την υγεία μας είναι πολλοί. Η παχυσαρκία θεωρείται σημαντικότατος παράγοντας για την εκδήλωση σακχαρώδους διαβήτη τύπου δύο, χαρακτηριστικά ένας υπέρβαρος με ΒΜΙ μεταξύ 27 και 29 έχει 15 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο και ένας παχύσαρκος με ΒΜΙ 35 έως και 53 φορές περισσότερο κίνδυνο να παρουσιάσει διαβήτη αυτού του τύπου από ένα άτομο με κανονικό βάρος.
Το υπερβολικό βάρος είναι σημαντικός παράγοντας για την εμφάνηση καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως η στεφανιαία νόσος αλλά και η καρδιακή ανεπάρκεια.
Ο κίνδυνος για τις καρδιαγγειακές νόσους τριπλασιάζεται για τους υπέρβαρους και πενταπλασιάζεται για παχύσαρκους με δείκτη μάζας σώματος άνω του 32. Όταν είμαστε υπέρβαροι η κατάσταση μας μοιάζει σαν να μεταφέρουμε μόνιμα ένα βάρος πέρα από το δικό μας. Έτσι οι αθρώσεις μας και η σπονδυλική μας στήλη καταπονούνται πολύ περισσότερο από το κανονικό.
Ο κίνδυνος εμφάνισης παθήσεων στις αθρώσεις πολλαπλασιάζεται στους υπέρβαρους και ακόμη και στην περίπτωση που οι αθροπάθειες αυτές διορθωθούν χειρουργικά ο ασθενής θα πρέπει πάλι να χάσει βάρος.
Οι παχύσαρκοι κινδυνεύουν τρεις φορές περισσότερο από τα άτομα με κανονικό βάρος να αναπτύξουν πέτρες στην χολή. Η παχυσαρκία επηρεάζει τις τιμές της χολιστερίνης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα, μία αύξηση του βάρους κατά 10% μπορεί να προκαλέσει αύξηση της χοληστερίνης κατά 12 μονάδες. Το επιπλέον βάρος αυξάνει την «κακή» LDLχοληστερίνη που φράζει τα αγγεία και μειώνει αντίστοιχα την «καλή» HDLχοληστερίνηπου ασκεί ευεργετική επίδραση στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Η αυξημένη χοληστερίνη μπορεί να προκαλέσει χολολιθίαση και εκτός από αυτή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Η παχυσαρκία μπορεί να γίνει πρόξενος αναπνευστικών προβλημάτων καθώς η αυξημένη συσώρευση λίπους πιέζει το διάφραγμα διαταράσσοντας έτσι την ομαλή αναπνοή.
Υπολογίζεται ότι το το 40% περίπου των παχύσαρκων παρουσιάζουν κατά την διάρκεια του ύπνου σύνδρομο άπνοιας, δηλαδή σταμάτημα της αναπνοής για διάστημα ακόμη και ενός λεπτού, η οξυγόνωση της καρδιάς δεν γίνεται σωστά γεγονός που την επηρεάζει σοβαρά. Όσο περισσότερο είναι το σωματικό βάρος τόσο εντονότερα είναι τα συμπτώματα άπνοιας.
Υπέρταση ονομάζουμε την νόσο κατά τ ην οποία η πίεση του αίματος στις αρτηρίες είναι διαρκώς αυξημένη, ακόμη και στον ύπνο. Είναι σημαντικός παράγων για την εμφάνιση εμφράγματος, εγκεφαλικού επεισοδίου και στεφανιαίας νόσου.
Με την αύξηση του ΒΜΙ μεγαλώνει και ο κίνδυνος υπέρτασης. Η συχνότητα εμφάνησης της διπλασιάζεται για τα άτομα με δείκτη μάζας σώματος πάνω από 29 και τριπλασιάζεται για εκείνους με δείκτη άνω του 32.
Η υπέρταση είναι μια νόσος χωρίς συμπτώματα που καταστρέφει σταδιακά το καρδιαγγειακό σύστημα. Υπολογίζεται ότι το 60% των παχύσαρκων ανδρών με ηλικία μικρότερητων 45 ετών πάσχουν από υπέρταση.
Η παχυσαρκία μπορεί επίσης να προκαλέσει ενδοκρινικές διαταραχές, στις μεν γυναίκες επηρεάζοντας τον κύκλο της εμμήνου ρύσεως και την γονιμότητα, στους δε άνδρες ειδικά σε εκείνους με ΒΜΙ μεγαλύτερο του 40 σε συνδυασμό με μεγάλη συσσώρευση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς μπορεί να προκαλέσει υπογοναδισμό, ένα ενδοκρινολογικό πρόβλημα που επηρεάζει τη σεξουαλική λειτουργία.
Τα υπέρβαρα άτομα είναι επίσης πιθανό να παρουσιάσουν συμπτώματα έντονης έκκρισης ιδρώτα, όπως επίσης και μυκητιάσεις και οιδήματα.
Επίλογος
Από όλα τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι το αυξημένο βάρος δεν είναι μόνο ένα απλό αισθητικό πρόβλημα αλλά ένας πολύ σημαντικός παράγων υποβάθμισης της υγείας και της ποιότητας ζωής μας. Αποτελεί λοιπόν πολύ σημαντική επένδυση για την ευζωϊα η διατήρηση του σωματικού μας βάρους μέσα στα αποδεκτά από την επιστήμη όρια και όχι πολυτέλεια.